Expo over keramiekkunstenaar Antoine de Vinck

We praten over het leven, het werk én de tentoonstelling van Antoine de Vinck (1924-1992) met Colette Storms, die curator is van de tentoonstelling, en één van de drijvende krachten achter erfgoedvereniging Discover Kraainem. Als romanist en docent aan de UCLouvain en de KU Leuven-Brussel maakte kunst en cultuur altijd al een belangrijk deel uit van Colettes leven. Na haar loopbaan toont ze zich actief in Kraainem als medeoprichter van Discover Kraainem, dat het erfgoed van Kraainem op allerlei manieren promoot. ‘Al vier jaar brengen wij onroerend erfgoed onder de aandacht, zoals het Visitatieklooster, de kerken in Kraainem, het Henri Jasparinstituut of de tuinwijk Bouvier-Washer’, legt Colette uit. ‘We willen ook het roerend erfgoed belichten. Zo zijn we uitgekomen bij dit project rond Antoine de Vinck. In 2021 zijn we begonnen met dit idee uit te werken. Dankzij logistieke en financiële steun van de gemeente hebben we de tentoonstelling in het kasteel Jourdain kunnen realiseren en een catalogus gemaakt. Met de medewerking van grote prestigieuze musea en met een uitstraling die onze gemeentegrenzen ver overschrijdt.’

Doordacht en spiritueel

Wie is Antoine de Vinck, die keramiek naar een niveau bracht waarmee hij internationale faam verwierf? Colette legt uit dat de Vinck eerst filosofie en theologie studeerde om witte pater te kunnen worden. ‘Uiteindelijk maakte de orde hem duidelijk dat hij beter kunstenaar zou worden. Dat moet een heel onverwachte boodschap geweest zijn. Omdat zijn beide ouders gestorven waren, stond hij er als het ware alleen voor. Hij is nadien in 1951 een opleiding aan La Cambre gaan volgen, bij Pierre Caille voor keramiek en bij Oscar Jespers voor beeldhouwen. Hij voelde zich een beeldhouwer met klei als materiaal. Ook A potter’s Book van Bernard Leach, de grondlegger van de Studio Pottery, was een belangrijke gids in zijn autodidactische vorming.’

Dat de Vinck in Kraainem belandde, was waarschijnlijk geen specifieke keuze. Colette: ‘Ik denk dat hij een locatie zocht en die aan de Lariksendreef in het zuidelijke deel van Kraainem heeft gevonden. Dat was toen een heel rustige plek waar bijna geen huizen stonden. Hij heeft er eerst iets kleins gebouwd toen hij nog alleen woonde. Dat heeft hij twee keer uitgebreid. Eerst om een groter atelier te hebben, en daarna omdat hij trouwde en een gezin kreeg.’

De laatste jaren van zijn leven, van 1984 tot 1992, is de Vinck verhuisd naar Bourgondië. Keramiek had in die tijd nog een grote uitstraling als kunstvorm. ‘Vandaag zie je dat keramiek opnieuw meer gewaardeerd wordt, maar tot voor kort werd het minder geapprecieerd en eerder beschouwd als louter decoratieve kunst.’ Bij de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis heeft de conservator keramiek het idee voor de tentoonstelling over Antoine de Vinck in ieder geval hartelijk onthaald. Ook andere instellingen zoals het Musée Royal de Mariemont, het Musée L in Louvain-la-Neuve, of Keramis in La Louvière hebben mooie stukken uitgeleend. Heel wat kunstwerken zijn in bruikleen gegeven door privéverzamelaars. Zo telt de catalogus van de tentoonstelling uiteindelijk 82 kunstwerken.

In vier delen

De tentoonstelling met als titel Aarde als spiegel van de ziel telt vier delen. Deel één toont keramiek als eerste rode draad in de Vincks oeuvre, die altijd veel mooie gebruiksvoorwerpen of designstukken is blijven maken. ‘De Vinck is altijd pottenbakker gebleven. Hij benutte alle technieken en experimenteerde met verschillende kleisoorten, vormen, kleuren en glazuren. Zijn gebruiksvoorwerpen hebben meestal zeer uitgezuiverde vormen.’

Het tweede deel van de expo zet de Vinck als tekenaar in de verf. Colette: ‘Ten eerste om vast te leggen wat hij observeerde, en ten tweede om zijn driedimensionale werk voor te bereiden. Hij was niet iemand die improviseerde. Alles wat hij maakte, was goed doordacht en voorbereid.’ Dat de Vinck die methodische aanpak combineerde met spirituele thema’s wordt duidelijk vanaf het derde deel. ‘In het begin was de christelijke inspiratie altijd sterk aanwezig in zijn werken. Hij heeft veel kruisbeelden, heiligenbeelden en muurkunstwerken met scènes uit de Bijbel gemaakt. Na zijn late huwelijk in 1968 en de geboorte van zijn kinderen werd hij meer ontvankelijk voor het sacrale in het algemeen. Hij raakte geïnspireerd door de manieren waarop de mens in dialoog treedt met het onzichtbare en zich afvraagt wat zijn plaats is in het universum.’ In het vierde deel staan opnieuw menselijke, antropo - morfe figuren centraal, maar dan met een bijzondere status. Het gaat om idolen, de Hogepriester, de Boeddha, de Wijze of de Koning en de Koningin. Bemiddelaars tussen hemel en aarde die ontzag of verering wekken.

Extra bij de expo

In Kraainem kochten een aantal particu - lieren werk van de kunstenaar, maar de gemeente deed dat nooit. Volgens Colette omdat de kunstenaar eerder een terughoudend man was. ‘Hij ging om met andere kunstenaars in Brussel en elders, hij ging ook vaak naar het Museum van Tervuren omdat de Afrikaanse kunst voor hem een grote inspiratiebron was, maar met Kraainem en zeker met Noord-Kraainem was hij minder vertrouwd.’

Groot nieuws is nog dat de erfgenamen van Antoine de Vinck – zijn weduwe en drie dochters – nu een groot muurkunstwerk in vier delen hebben geschonken aan de gemeente Kraainem. Deze Kruisiging werd gemaakt in 1958 en zal voortaan bewaard worden in de kerk Sint-Dominicus op de hoek van de Baron d’Huartlaan en de Sint-Dominicuslaan, waar het werk in vier delen zichtbaar zal zijn voor het publiek.

Ook buiten Kraainem krijgt de Vinck aandacht dankzij het bijkomende project Chaîne du Souvenir. Discover Kraainem vroeg aan negen musea en instellingen om een kunstwerk van Antoine de Vinck uit hun collectie in de kijker te zetten, en zo aan te sluiten bij dit eeuwfeest. Een blijvend souvenir is de tentoonstellings - catalogus. Discover Kraainem organi - seert ook rondleidingen bij de tentoon - stelling met extra uitleg voor iedereen die dat wil.

Michaël Bellon